Bilişsel Davranışçı Terapi
Bilişsel davranışçı terapi, psikoterapide (konuşma terapisi) kullanılan yaygın bir yöntemdir. Bilişsel Davranışçı Terapi (BDT), insan davranışını etkileyen düşüncelerin ve inançların nasıl değiştirilebileceği üzerine odaklanan bir terapi yöntemidir. BDT, birçok psikolojik rahatsızlığın tedavisinde kullanılan, kanıta dayalı bir tedavi şeklidir.
Bilişsel Davranışçı Terapi Hangi Durumlarda Etkilidir?
BDT'nin etkili olduğu rahatsızlıklar arasında; depresyon, kaygı bozuklukları, yeme bozuklukları, madde bağımlılığı, panik atak, obsesif kompulsif bozukluk ve diğer birçok psikolojik rahatsızlıklar yer alabilir. Bu yöntemin etkili olduğu diğer psikolojik rahatsızlıklar ise şöyledir:
· Anksiyete bozuklukları
· Travma Sonrası Stres Bozukluğu
· Uyku bozuklukları
· Bipolar bozukluklar
· Şizofreni
· Psikoz
· Cinsel bozukluklar
· Alkolün kötüye kullanımı
· Fobiler
BDT, yukarıda belirtilen durumların dışında uzun süredir devam eden bazı sağlık sorunlarında da fayda sağlayabilir. O durumlardan bazıları şunlardır:
· İrritabl bağırsak sendromu
· Kronik yorgunluk sendromu
· Fibromiyalji
· Kronik ağrı
Bu listedeki zihinsel ve zihinsel sağlık sorunları, BDT'nin kullanılabilen yaygın durumlardır. BDT, geniş bir yelpazedeki birçok sağlık sorunlarının tedavisinde kullanılabilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi ile Hangi Sorunlu Davranışlar Düzelir?
BDT, kişinin duygu ve davranışlarını etkileyen hatalarını (örneğin; aşırı genelleme, kıskançlık, önyargı, korku, endişe, aşırı zihinsel filtreleme vb.) tanımlayarak bu hataların yerine daha sağlıklı ve olumlu düşünce kalıplarının yerleştirilmesini hedefler. Bu yeni düşünceler, kişinin duygularını ve davranışlarını daha olumlu bir yönde etkilemeye yöneliktir.
Bilişsel Davranışçı Terapi Nasıl Uygulanır?
BDT, genellikle bireysel terapi şeklinde uygulanır, ancak bazı durumlarda grup terapisi de kullanılabilir. Terapist, her seansın sonunda bireyin ilerlemesini değerlendirir ve bir sonraki seansa hazırlanması için ev ödevleri verebilir. BDT’nin uygulanış şekli ise genel olarak şu şekilde yürütülür:
· Değerlendirme: Terapinin başlangıcında, terapist bireyin öyküsünü, semptomlarını, yaşam koşullarını ve hedeflerini anlamak için bir değerlendirme yapar.
· Hedef belirleme: Değerlendirmenin ardından terapist, bireyin hedeflerini belirler ve bu hedeflere ulaşmak için bir tedavi planı oluşturur.
· Davranış ve düşüncelerin tanımlanması: Terapi sürecinde, bireyin düşünceleri, inançları ve davranışları detaylı bir şekilde incelenir. Terapist, bireyin yanlış inançları ve davranış kalıplarını tanımlamak için bazı teknikler kullanabilir.
· Yeniden yapılandırma: BDT’de terapist, bireyin yanlış inançlarını sorgulayarak, gerçeklere dayalı daha sağlıklı düşünceler geliştirmesine yardımcı olur.
· Yeni davranış kalıplarının öğrenilmesi: Terapi sürecinde, bireyin yeni ve sağlıklı davranış kalıpları öğrenmesi teşvik edilir. Bu, bireyin olumsuz düşüncelerini değiştirmesine ve daha sağlıklı davranışlar geliştirmesine yardımcı olur.
Uygulama: Terapist, bireyin yeni davranış ve düşünce kalıplarını günlük hayatına uygulamasına yardımcı olur. Bu, terapinin kalıcı bir şekilde etkili olmasına yardımcı olabilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi Türleri Nelerdir?
Bilişsel davranışçı terapi, belirli zihinsel sağlık sorunlarını tedavi etmek için birçok farklı teknik ve yöntem kullanılan bir terapi türüdür. BDT’de kullanılan bazı teknikleri şunlardır:
· Rasyonel Duygusal Davranış: Bu, BDT'nin orijinal formudur ve bireyin düşüncelerinin ve davranışlarının değiştirilmesi yoluyla semptomlarını yönetmesine yardımcı olur.
· Yeniden Yapılandırma: Bu terapi türü, olaylara en kötü yönden bakıp, sürekli en kötüsü olacağını varsayma duygularını değiştirmeye yöneliktir. Yeniden yapılandırma yöntemiyle sert düşünce kalıplarının yerine daha yumuşak ve olumlu yaklaşımlar elde edilebilir.
· Kabul ve kararlılık terapisi: Bu terapi türü, kişinin stresli durumlarla daha iyi başa çıkmasına ve olumsuz düşüncelerden kurtulmasına yardımcı olmak için kabul ve farkındalık teknikleri kullanır.
· Diyalektik davranış terapisi: Bu terapi türü, özellikle duygusal düzensizlikler gibi bazı durumlarla mücadele eden bireylere yöneliktir. Bireyin duygusal düzenlemesi ve farkındalığı geliştirmeye odaklanır.
· Maruz kalma terapisi: Bu yöntem, kişilerde travmaya sebep olan olayları, kontrollü ve güvenli bir ortamda yeniden canlandırma yöntemini içerir. Kişiler, böylece korkularıyla yüzleşip bu duyguların üstesinden gelmeyi başarabilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi Ne Kadar Sürer?
BDT’de terapi süresi, genellikle kişinin rahatsızlığına ve tedaviye verdiği cevaba bağlı olarak değişebilir. Seanslar yaklaşık olarak 30-60 dakika devam eder ve haftalık seanslarla yürütülür. Terapilerin tamamlanma süresi ise 6 ila 20 seans arasında değişebilir.
Bilişsel Davranışçı Terapi Kimlere Uygulanamaz?
Bilişsel davranışçı terapi (BDT), birçok psikolojik rahatsızlıkların tedavisi için kullanılabilir. Ancak, bu yöntem, bazı durumlarda uygun olmayabilir veya yeteri kadar etki göstermeyebilir. BDT’nin uygulanamayacağı durumlardan bazıları ise şöyledir:
· Ciddi ruhsal sorunları olan kişiler (örneğin, akut psikotik bozukluk vb.)
· Zihinsel yetersizlik veya bilişsel kısıtlamaları olan kişiler
· Aşırı uyarılmış veya aşırı heyecanlı kişiler
· Terapistle işbirliği yapmakta isteksiz olan kişiler
· Terapinin uzun vadeli bir çözüm olmayabileceği ciddi ve kronik sorunlar
BDT’nin uygulanamayacağı durumlar, kişinin bireysel özelliklerine ve ihtiyaçlarına bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Bu nedenle, BDT öncesinde kişinin tıbbi geçmişi, psikolojik durumu ve ihtiyaçları değerlendirilir ve gerekli durumlarda başka tedavi yöntemleri önerilebilir.
Bilişsel Davranışçı Terapinin Diğer Terapi Türlerinden Farkları Nelerdir?
Bilişsel davranışçı terapi, diğer terapi türlerinden bazı farklılıklar gösterir. O farklılıklardan bazıları ise aşağıdaki gibidir:
· Diğer terapi türleri genellikle geçmiş olaylarla ilgilenirken BDT, şimdiki düşünce ve davranışları hedef alır ve kişinin zihinsel sorunlarıyla nasıl başa çıkabileceği konusunda yardımcı olabilir.
· BDT, birçok durumda belirli hedeflere ve tedavi planına dayalı kısa süreli bir tedavidir. Diğer terapi türleri, daha uzun süreli ve daha açık yapıya sahip olabilir.
· BDT, danışanların aktif katılımını gerektirir ve kişilere ev ödevleri verilir. Diğer terapi türleri, kişilerin daha az aktif bir rol oynamasına izin verir.
· BDT, bilimsel temelli bir yaklaşımdır ve tedavinin etkinliği birçok araştırma çalışması tarafından kanıtlanmıştır. Diğer terapi türleri, daha az standartlaştırılmış bir yaklaşıma sahip olabilir.
Belirtilen bu farklılıklar, BDT'nin diğer terapi türlerinden ayrışmasına ve bazı durumlarda daha etkili bir tedavi seçeneği olmasına yardımcı olabilir.